O Κλίμαξ Plus Radio έχει την ιδιαίτερη τιμή να αναμεταδώσει αυτήν την Πέμπτη, 13 Φεβρουαρίου 2020 με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου, την εκπομπή του ψυχίατρου και Συντονιστή Διευθυντή στο ΕΣΥ, κ. Νίκου Μπιλανάκη. Ο κ. Νίκος Μπιλανάκης, έχει σημαντική βιβλιογραφία και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με θέματα κοινωνικής ψυχιατρικής, διοίκησης υπηρεσιών υγείας, ανθρώπινων δικαιωμάτων και ηθικής. Βιβλία του είναι τα εξής: “Ψυχιατρική Περίθαλψη και Ανθρώπινα Δικαιώματα στην Ελλάδα”, Εκδ. Οδυσσέας, 2004, “Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας”, Εκδ. Αρχιπέλαγος, 2006, “Ακούσια Νοσηλεία Ψυχικά Ασθενών”, Εκδ. ΒΗΤΑ, 2011.
Το υλικό των εκπομπών του με τις ομιλίες, που θα μεταδώσει ο Κλίμαξ Plus Radio είναι ευγενική παραχώρηση του Δημοτικού ραδιοσταθμού της Άρτας ΑMVRAKIA FM 91.9.
Παρακάτω σας παραθέτουμε την πρώτη εκπομπή που θα αναμεταδοθεί αυτήν την Πέμπτη με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου. Η εκπομπή του ονομάζεται <<Ψυχογραφίες>> και μεταδίδεται από τον AMVRAKIA FM.
Εκπομπή «Ψυχογραφίες»
N.Μπιλανάκης:
<<Σήμερα θα μιλήσουμε για την σωτηρία της ψυχής, για την «τρέλα» και τον «τρελό», πως αυτός ορίζεται, πως η ανθρώπινη ματιά τον είδε μέσα στην πορεία του χρόνου. Δεν ήταν πάντα το βλέμμα του ανθρώπου, πάντοτε όμως κοιτούσε ο άνθρωπος τόσο στην «τρέλα» όσο και στον θάνατο, δυο βασικές έννοιες που αποτελούν τους αρχετυπικούς φόβους του ανθρώπου. Και οι δυο αυτοί φόβοι συνδέονται με το στοιχείο της απώλειας , στην μια περίπτωση στην απώλεια της λογικής, στην «τρέλα» και την άλλη της απώλειας της ζωής Αυτοί οι δυο φόβοι με έναν τρόπο εμμονικό κυριαρχούσαν στην σκέψη του ανθρώπου και ζητούσε αυτός να τους καταλάβει, να τους κατανοήσει.
Στην πορεία των χρόνων ο τρόπος που ο άνθρωπος έβλεπε τον «τρελό» και την «τρέλα» άλλαξε. Στην αρχαιότητα, οι άνθρωποι είχαν ξεχωρίσει κάποιες συμπεριφορές που ξεφεύγανε από το σύνηθες, συμπεριφορές που τις θεωρούσανε ψυχοπαθολογικές. Αυτές οι συμπεριφορές ήταν συμπεριφορές που προκαλούσαν στους άλλους αλλά και στους ίδιους τους ανθρώπους που τις υιοθετούσαν φόβο, τρόμο. Από εκεί βγήκε και η λέξη, έτσι ονόμασαν αυτήν την συμπεριφορά χρησιμοποιώντας την ρίζα tress μια ενδοευρωπαική ρίζα που σημαίνει «τρέλα», από εκεί βγήκε η «τρέλα» που σημαίνει φοβάμαι, τρέμω, τρέπομαι εις φυγή. Τότε οι άνθρωποι πιστεύανε πως οι «τρελοί» είναι ενσαρκώσεις του Θείου, έχουν κυριευτεί οι άνθρωποι αυτοί από διάβολους, από νεράιδες, από δαιμονικά. Ήτανε τις περισσότερες φορές καλά αυτά τα δαιμόνια και γι’ αυτό πιστεύανε οι άνθρωποι ότι οι «τρελοί» ήταν ένθεοι, ήταν θεόληπτοι, ήταν νυμφόληπτοι. Γι’ αυτό και φτιάξανε τα Ασκληπιεία όπου δεν ήταν τίποτα άλλο πάρα ένας χώρος όπου κυριαρχούσε ο ιερέας, η θρησκεία για να μπορέσει να μεσολαβήσει με το Θείο στην αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων. Λίγο αργότερα ο Ιπποκράτης ήρθε και έβαλε τα πράγματα σε μια άλλη σειρά, θεώρησε ότι οποιαδήποτε ασθένεια αλλά και η ίδια η υγεία βασίζεται σε διαστάσεις που άπτονται του σώματος, στη φύση, υιοθέτησε τη φυσιοκρατία, υιοθέτησε την άποψη ότι αίτια των κακών δεν ήταν τα δαιμόνια αλλά ήταν κάτι που ανισορροπούσε μέσα στον ίδιο τον οργανισμό του ανθρώπου. Μάλιστα ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που εισήγαγε πολλές ονομασίες των ψυχιατρικών καταστάσεων που μέχρι τις μέρες μας ακόμα χρησιμοποιούμε ίσως με λίγο διαφορετική έννοια, μια απ’ αυτές είναι η υστερία θεωρώντας ότι αυτή η κατάσταση οφειλότανε σε μια υπερκινητικότητα της υστέρας, δηλαδή της μήτρας και αυτό οφειλότανε σε μια μη ικανοποιητική σεξουαλική ζωή και γι’ αυτό θεώρησε ως φαρμάκι, ως θεραπεία τον γάμο.
Εκείνο τον καιρό μετά τον Ιπποκράτη αρχίζει και εμφανίζεται ένα καινούριο φαινόμενο στην παγκόσμια ιστορία και αυτό ήταν η επικράτηση μιας νέας θρησκείας, του χριστιανισμού. Η χριστιανική θρησκεία σαν ένα σύνολο θρησκευτικών κανόνων, ένα σύνολο που ζητούσε να εξηγήσει τον κόσμο έρχεται στην τότε γνωστή Οικουμένη, την τότε Δύση, καταλαμβάνει τα μυαλά των ανθρώπων και επιβάλλει νέους κανόνες. Υπήρχε μια εποχή γύρω στον 4ο, 5ο, 6ο αιώνα Μ.Χ. που δεν ήταν τόσο σίγουρη η απάντηση που έδινε η χριστιανική θρησκεία για το τι είναι «τρέλα», δεν ήταν σίγουρη αν η «τρέλα» προέρχεται από δαίμονα η από Θείο ή ήταν δώρο του ιδίου του Θεού. Τελικά ο Αυγουστίνος έδωσε την απάντηση ότι ήτανε έργο του Διάβολου και με αυτόν τον τρόπο η ψυχασθένεια παύει να αποτελεί ένα κομμάτι της ιατρικής επιστήμης, περνάει στην δικαιοδοσία του ιερέα και του μοναχού οι οποίοι αρχίζουν να αντιμετωπίζουν τους «τρελούς» με εξορκισμούς και καταδίωξη. Οι διώξεις απέναντι σε εκείνους τους ανθρώπους που τους θεωρούν «τρελούς» ξεκινούν τότε, η Ζαν Ντ’ Αρκ ήταν μια από αυτούς που ο Ιερώνυμος Μπος έφτιαξε τον σημαντικό πίνακα «Το πλοίο των τρελών» εκεί που εμφανίζονται διάφοροι άνθρωποι πάνω σε ένα πλοίο και συνεπικουρούμενοι από τους Φραγκισκανούς μοναχούς και μοναχές συμπεριφέρονται με μια κραιπάλη στην ζωή τους, άλλος τρώγοντας, άλλος πίνοντας γιατί ακριβώς η ψυχική ασθένεια θεωρούνταν σαν αποτέλεσμα μιας ηθικής παρακμής , ένα δόσιμο του ανθρώπου στις βασικές του ανθρώπινες αδυναμίες. Η λαιμαργία, η οινοποσία, η φιλαργυρία ήταν πολλές από αυτές τις παραφροσύνες που δημιουργούσαν μια ανηθικότητα που οδηγούσαν τον άνθρωπο στην παραφροσύνη.
Εκείνο τον καιρό αρχίζει να εμφανίζεται ακόμα πιο έντονη διάσταση της καθολικής κυρίως Εκκλησίας, ο προτεσταντισμός. Ο προτεσταντισμός όχι σαν θρησκευτικό δόγμα αλλά σαν δόγμα ζωής που αντιμετώπιζε τον «τρελό» σαν ένα μίασμα, σαν έναν άνθρωπο που μπορεί να χαλάσει με την οκνηρία του τους φιλεργατικούς άλλους ανθρώπους γιατί σύμφωνα με τον καλβινισμό, η εργατικότητα σώζει. Αυτός ο καλβινισμός, ο προτεσταντισμός στην Δύση, είναι που οδήγησε στην δημιουργία των ξενοδοχείων όπως τα λέγαν τότε, αυτά που αργότερα εξελίχτηκαν σε νοσοκομεία.
Μετά τα χρόνια όπου κατέστη δυνατός ο μεγάλος εγκλεισμός, έτσι τουλάχιστον έχει μείνει στην ιστορία, των ανθρώπων εκείνων που διέφεραν και δεν αφορούσε μόνο τους «τρελούς», αφορούσε τους αλήτες, τους μπεκρήδες, τους ανθρώπους που γυρίζανε στους δρόμους, όλους αυτούς καταφέρανε και τους εγκλείσανε μέσα στα ξενοδοχεία. Στα νοσοκομεία, όπως ειπώθηκαν αργότερα, στα άσυλα. Με αυτό το τρόπο έγινε κάτι φανταστικό, ξαφνικά δόθηκε στους γιατρούς η δυνατότητα μέσα από τόσα πολλά σώματα που είχαν στην διάθεση τους να τα ανατέμνουν, να τα κόψουν και ανατέμνοντας τα να μάθουν. Έτσι λοιπόν μέσα από τις τόσες τομές που κάναν στα σώματα μάθαμε σαν ιατρική για την κύστη, για τα πνευμόνια και τον εγκέφαλο. Μάθαμε πως μια περιοχή του εγκεφάλου μπορεί να ευθύνεται για μια συγκεκριμένη λειτουργία και αυτό βοήθησε πάρα πολύ στο να θεωρηθεί ο «τρελός» σαν κάποιος άνθρωπος που μπορεί να είναι άρρωστος, που μπορεί να είναι το σώμα του, ο εγκέφαλος του που φταίει που είναι άρρωστος. Έτσι ο «τρελός» ξαναήρθε στην ιατρική η οποία βέβαια πέραν από την γνώση που πήρε μέσα από τα μεγάλα άσυλα, μέσα από την Αναγέννηση εν τω μεταξύ και τον Διαφωτισμό κατάφερε να υιοθετήσει το μικροσκόπιο, όλα αυτά τα τεχνολογικά επιτεύγματα εκείνου του καιρού και συνμαρτυρούσης και της αλλαγής της νοοτροπίας όπου κανείς δεν ήταν αυταποδείκτως καλός και ο άλλος μιερός αλλά όλοι οι άνθρωποι είχαν την ίδια αξία και αυταξία άρχισε η «τρέλα» να γίνεται αντικείμενο της ψυχιατρικής. Αυτό στην Δύση, γιατί στην Ελλάδα του Ύστερου Διαφωτισμού, ο «τρελός» ή γυρνούσε στους δρόμους και γινόταν περίγελος στα αστικά περιβάλλοντα αλλά και στις επαρχίες ή ζητούσε βοήθεια στα μοναστήρια και στα εκκλησιαστικά ιδρύματα. Πολλοί τότε θα θυμούνται ότι στις εκκλησίες, στα παλιά μοναστήρια ακόμα υπάρχουν κρίκοι που μαρτυρούν την ύπαρξη εκείνων των οργάνων πάνω στους οποίους δένανε τους «τρελούς» οι οποίοι συνεχίζανε στην Ελλάδα να θεωρούνται φορείς μιας ηθικής έκπτωσης και γι’ αυτό οι μοναχοί μέσα από το αγαπητικό έργο που έπρεπε να επιτελέσουν, επιτελούσαν και την προστασία τους. Άλλες φορές, άλλα μοναστήρια ήταν ακόμα πιο ειδικά στην αντιμετώπιση του «τρελού» όπως το μοναστήρι του Αι Γεράσιμου στην Κεφαλλονιά. Μέσα σε αυτά τα ιδρύματα, οι άνθρωποι βρίσκανε ελάχιστη ιατρική φροντίδα κυρίως έψαχναν να εγκλειστούν κάπου, να ξεφύγουν από το δρόμο και το bullying που δεχόντουσαν από τους υπόλοιπους εκείνη την εποχή. Σιγά σιγά οι διάσημοι αστοί εκείνης της εποχής συμβάλανε τον οβολό τους και φτιάχτηκαν διάφορα ιδρύματα όπως το Δρομοκαΐτειο, που το έφτιαξε ο Δρομοκαΐτης στο όνομα της γυναίκας του η οποία αρρώστησε από κάποια ψυχική διαταραχή. Στο χτίσιμο του συνέβαλαν και άλλοι πλούσιοι αστοί και πολλά τμήματα του Δρομοκαΐτειου και άλλα ιδρύματα που πήραν τα ονόματα τους από αυτούς όπως είναι το Αιγινήτειο.
Μετά την εποχή που ο «τρελός» έχει κλειστεί στα νοσοκομεία, τα νοσοκομεία τα ίδια προοδεύουν, γίνονται ειδικά ιδρύματα, γίνονται κλινικές και έτσι δημιουργούνται γυναικολογικά ιατρεία και δημιουργούνται και ειδικά ψυχιατρικά ιατρεία τα οποία ονομάζονται άσυλα στην περίπτωση των «τρελών». Το άσυλο προέρχεται από μια λέξη που σήμαινε στην αρχαία της έννοια προστατεύω. Το άσυλο φτιάχτηκε για να προστατευτούν οι ασθενείς, εκεί μέσα εγκλείονται για να προστατευτούν από τη βία του κόσμου.Στην πορεία η έννοια του ασύλου πήρε την μορφή της καταναγκαστικότητας, στον εγκλεισμό αυτών των ανθρώπων. Βρισκόμαστε στα τέλη του 18ου με τις αρχές του 19 ου αιώνα, όταν τα άσυλα στην Ελλάδα ήταν ακόμη λίγα και ονομαστά, όπως το Δρομοκαΐτειο και αυτό της Κέρκυρας και οι άνθρωποι είχαν δύσκολη πρόσβαση και οι πιο ευκατάστατοι προτιμούσαν, να φεύγουν στο εξωτερικό. Τα άσυλα εκείνη την εποχή ήταν γεμάτα από ψυχιατρικές περιπτώσεις ανθρώπων, οι οποίοι δεν είχαν κάποια ψυχιατρική νόσο. Οι περισσότεροι ήταν συφιλιδικοί. Άνθρωποι, οι οποίοι στο 3ο επίπεδο νόσησης εμφανίζουν επιπλοκές στην εγκεφαλική λειτουργία, γεγονός που προκαλεί προβλήματα και στην συμπεριφορά. Ένας τέτοιος ασθενής ήταν και ο σπουδαίος Έλληνας λογοτέχνης, ο Γεώργιος Βιζυηνός., ο οποίος πέθανε σε άσυλο, Ακόμα ένας ήταν ο Μιχάλης ο Μητσάκης. Άνθρωποι διανοούμενοι, λογοτέχνες, οι οποίοι έφτασαν στο τέλος της ζωής τους να ζήσουν το περιβάλλον ενός ασύλου. Μέσα στα άσυλα και μέσα στην ιατρικοποίηση αυτών των καταστάσεων, που περιγράψαμε προηγουμένως αρχίζουν, να δοκιμάζονται και οι πρώτες ιατρικές θεραπείες εκείνης της εποχής. Φανταστείτε τις υδροθεραπείες και τις υπνοθεραπείες. Άρχισαν να δίνουν στους ασθενείς διάφορα φάρμακα, όπως τα ανθελονοσιακά, τα οποία τυχαία παρατηρήθηκε, ότι θα μπορούσαν να μειώσουν την ένταση των συμπτωμάτων. Επιχείρησαν πολλές θεραπευτικές μεθόδους σε εκείνους τους ανθρώπους, τις οποίες τώρα ακούμε με τρόμο. Για παράδειγμα η λοβοτομή. Θεραπείες, οι οποίες ΄τώρα πια έχουν απαγορευτεί εδώ και δεκαετίες. Αυτή η υπερβολή της ιατρικοποίησης του «τρελού» και της οργανικής θεώρησης των πραγμάτων οδήγησε το ιστορικό εκκρεμές στο άλλο άκρο και τότε άρχισε η προσπάθεια να θεωρηθεί η τρέλα και η συνοδές της καταστάσεις ως ψυχολογικά φαινόμενα. Εκείνη την εποχή εμφανίστηκε ο Φρόιντ και ακόμη αργότερα ήρθαν και οι αντιψυχίατροι, οι οποίοι υποστήριζαν, ότι δεν υπάρχουν «τρελοί». Είναι επιλογή του ανθρώπου, να είναι τρελός. Θέσεις οι οποίες αποδεικνύουν το κοινωνικό εκκρεμές και που μπορεί αυτό να οδηγήσει. Γύρω στο 1940 σε διεθνές, πολιτικό επίπεδο έχουμε την άνοδο ολοκληρωτικών καθεστώτων. Και τότε εμφανίζεται ένα νέο είδος «τρέλας». Αυτό των αντιφρονούντων. Άνθρωποι , δηλαδή, οι οποίοι εξαιτίας της αντίστασής τους στα ιδεολογήματα των ισχυρών της χώρας τους θεωρήθηκαν αποσυνάγωγοι και έπρεπε να τιμωρηθούν ή να πάρουν θεραπεία. Για αυτό θεωρήθηκαν «τρελοί», ψυχασθενείς και έτσι οδηγήθηκαν στα διάφορα γκούλαγκ, για να μπορέσουν, να θεραπευτούν. Να, λοιπόν, μια ακόμη διαφορετική εκδοχή του «τρελού». Είδαμε μέχρι τώρα τον «τρελό», που τον ονομάζουμε έτσι, γιατί δεν γνωρίζουμε τίποτα για αυτόν και το θεωρούμε αποτέλεσμα του Θείου΄, επειδή είμαστε εμείς μικροί και τα βλέπουμε όλα Θεία. Είδαμε τον «τρελό» σαν αποτέλεσμα των θρησκευτικών δοξασιών, σαν ηθικό μίασμα. Είδαμε τον «τρελό» από μια υπερβολή, μια σκοπιά που θεωρεί το σώμα βασίλειο της κανονικότητας ή της ψυχολογίας. Γιατί εκείνη την εποχή υπήρχαν τα διάφορα ρεύματα της ψυχολογίας. Για παράδειγμα ο φροϋδισμός και η ψυχανάλυση ήταν ένα τεράστιο βήμα στον ανθρώπινο πολιτισμό, σαφώς θετικό, που όμως επέφερε σημαντικά πλήγματα στις μέχρι τότε καθεστηκυίες αρχές και δοξασίες. Μάλιστα θεωρείται, ότι αποτέλεσε ένα σοβαρό πλήγμα στον ανθρώπινο ναρκισσισμό, μετά το πρώτο που υπέστη όταν ο Νεύτωνας ανέπτυξε τη θεωρία, ότι δεν είμαστε οι μόνοι και οι πρώτοι και ότι υπάρχουν πολλοί πλανήτες, ανάμεσα τους και η γη. Όταν ο Δαρβίνος είπε, ότι δεν είμαστε καθ’ εικόνα και ομοίωση αλλά, ότι είμαστε η εξέλιξη ενός άλλου ζώου, του πίθηκου έρχεται στην συνέχεια ο Φρόιντ και λέει στον άνθρωπο, ότι όλη σου την συμπροφορά δεν την ελέγχεις απόλυτα αλλά υπάρχουν πολλές πλευρές της συμπεριφοράς σου που είναι συνειδητές. Ήρθαμε στην συνέχεια στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπου είδαμε να ορίζεται η «τρέλα» με πολιτικά κριτήρια και φτάνουμε πια στην εποχή μας, όπου η πρόοδος γίνεται γεωμετρικά. Ο χρόνος είναι πάρα πολύ συμπυκνωμένος. Αρχίσαμε, να μιλάμε για το στίγμα. Μιλάμε διαφορετικά για τον ψυχικά πάσχοντα από ό τι θα μιλούσαμε για κάποιον που πάσχει από πνευμονία. Μιλάμε αλλιώς και αυτό έχει να κάνει με το τι ιδιότητες εμείς του προσδίδουμε σαν κοινωνικό σώμα και είπαμε πως αυτοί οι άνθρωποι που είναι ψυχικά πάσχοντες έχουν ένα στόχο, να αντιμετωπίσουν την αρρώστια και την αναπηρία που αυτή προκαλεί και ένα δεύτερο στόχο, να αντιμετωπίσουνε το στίγμα, την κοινωνική προκατάληψη που εμείς οι υπόλοιποι είμαστε φτιαγμένοι να τους προσδίδουμε και βέβαια σε αυτό το παιχνίδι πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μιλώντας για τον σχιζοφρενή δολοφόνο με το πριόνι, για τους επικίνδυνους ψυχασθενείς κ.ο.κ. Τον τελευταίο καιρό και για πρώτη φορά από το 1945 αρχίσαμε και χρησιμοποιούσαμε το ψυχιατρικό φάρμακο, ένα άλλο κακό που έκαναν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, όταν άρχισαν και μιλούσαν για ψυχοφάρμακα, χωρίς να έχουν μιλήσει για ηπατοφάρμακα, για γαστροφάρμακα υποτιμώντας την αξία τους. Κι όμως αυτά τα ψυχιατρικά φάρμακα που έχουν πολύ λίγες δεκαετίες μπει στην διάθεση του γιατρού μαζί με το κίνημα για την κοινωνική ψυχιατρική που οδήγησε στην αποασυλοποίηση και το σπάσιμο των μεγάλων ασύλων και δημιουργία ψυχιατρικών κλινικών μέσα στα γενικά νοσοκομεία οδήγησε πάρα πολλούς ανθρώπους ακόμα και αν έπασχαν από βαριά ψυχιατρική διαταραχή όπως είναι η σχιζοφρένεια, η διπολική διαταραχή να συνεχίσουν να ζουν μες στην κοινότητα τους. Συνέχιζαν να ζουν στο σπίτι τους, να υποτροπιάζουν και να κάνουν κατά καιρούς πρόβλημα, να είχανε εξάρσεις αλλά παίρνοντας τα φάρμακα τους, ακολουθώντας την αγωγή τους, έχοντας την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη αυτές οι καταστάσεις περιορίζονται και συνεχίζουν να ζουν κανονικά όπως όλοι μας, συνεχίζουν να δουλεύουν.
Τελικά όσο περνάει ο καιρός αυτό που λέμε «τρελός» έχει πάψει πια να υπάρχει στην ορολογία της ψυχιατρικής, υπάρχουν συγκεκριμένες νόσοι, έχουν μετρηθεί περίπου 340 αρρώστιες, αντίστοιχες αρρώστιες υπάρχουν και στην ορθοπεδική, στην γαστρεντερολογία, σε όλες τις άλλες ιατρικές ειδικότητες. Ο ψυχίατρος εκπαιδεύεται στο να διαγιγνώσκει τα σημεία, τα συμπτώματα με βάση αυτά, την ψυχιατρική αρρώστια και να δίνει την δέουσα αγωγή. Θεωρείται λοιπόν η κλινική ψυχιατρική ένα σύνολο ψυχιατρικών παθήσεων που είναι παθήσεις που ο κόσμος δεν πολύ φαντάζεται, δεν είναι μόνο η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή, είναι και οι διαταραχές διατροφής, η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία, είναι σεξουαλικές διαταραχές, η δυσπαρευνία, η ανοργασμία, η πρόωρη εκσπερμάτιση, όλα αυτά είναι ψυχιατρικά, η άνοια, οι διαταραχές σκέψης, οι διαταραχές μνήμης, η ψυχιατρική των εξαρτήσεων, η εξάρτηση από τις ουσίες, οι άυλες εξαρτήσεις από το διαδίκτυο, από τον τζόγο, από το ΚΙΝΟ είναι όλες αυτές οι καταστάσεις ψυχιατρικές. Ψυχιατρική δεν είναι μόνο ο «τρελός» και ο κίνδυνος που αυτός μπορεί να ενέχει αν και αυτό αμφισβητείται. Πολλές φορές γινόμαστε εμείς πιο επικίνδυνοι γι’ αυτόν παρά αυτός για εμάς, τουλάχιστον αυτός που παίρνει τα φάρμακά του. Η κλινική ψυχιατρική μπορεί να ορίζει πολλές αρρώστιες και αυτό να είναι αυτό που πλέον συμβαίνει στα νοσοκομεία, να υπάρχουν γιατροί για να αντιμετωπίζουν αυτές τις συγκεκριμένες αρρώστιες μαζί με την ψυχιατρική ομάδα την οποία αποτελούν και οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί όπως αντίστοιχα και στον ορθοπεδικό μαζί του είναι και ο θεραπευτής είναι και η νοσηλεύτρια, όπως αντίστοιχα στον γυναικολόγο είναι και η μαία και η νοσηλεύτρια. Ένα άλλο σημαντικό κομμάτι αυτού που λέμε ψυχική υγεία είναι όχι μόνο η αντιμετώπιση των 320 ψυχικών παθήσεων αλλά και η κατανόηση αυτών των αντιδράσεων, αυτών των συμπεριφορών που μπορεί να μην είναι αρρώστιες αλλά όμως ο ίδιος ο άνθρωπος να έχει την ανάγκη να τις κατανοήσει γιατί οι άνθρωποι γελάμε και τα χέρια μας ιδρώνουν όταν συναντάμε για πρώτη φορά κάποιον άνθρωπο, αυτές όλες τις καταστάσεις δεν είναι ψυχιατρική παθολογία, είναι καταστάσεις της καθημερινότητας που όμως συνεχίζουν να αποτελούν ένα χώρο δράσης της επιστήμης. >>
