Η αυξανόμενη ανάγκη για παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, καθώς και η εναρμόνιση με τις συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας που απαιτούν την πλήρη κάλυψη της περιφέρειας με αντίστοιχες υπηρεσίες, λαμβανομένων υπόψη τόσο των γεωγραφικών περιορισμών όσο και τον περιορισμό των οικονομικών πόρων, είναι οι παράγοντες που οδήγησαν στην ανάπτυξη και εφαρμογή συστημάτων τηλεψυχιατρικής στην Ελλάδα, καθώς και στη σύσταση του Κλάδου Τηλεψυχιατρικής της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας. Η Τηλεψυχιατρική αποτελεί κλάδο της τηλεϊατρικής και επιστημονικό κλάδο της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, έχοντας στον άξονα της την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μέσω τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφορικής.
Παγκοσμίως, η πρώτη τεκμηριωμένη χρήση της τηλεψυχιατρικής εμφανίζεται το 1950, αλλά η ευρεία εξάπλωσή της δεν θα γίνει πριν το 1990, οπότε και δημιουργήθηκαν τα πρώτα δίκτυα ψηφιακής τηλεφωνίας. Από τότε, χρησιμοποιείται σε μια ποικιλία πλαισίων, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τις γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές, τα τμήματα επειγόντων των γενικών νοσοκομείων και τις φυλακές.
Από το 2001 η ΚΛΙΜΑΚΑ ξεκίνησε το πρώτο πρόγραμμα Τηλεψυχιατρικής στην Ελλάδα, εγκαινιάζοντας έναν εναλλακτικό και σύγχρονο τρόπο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία της τηλεψυχιατρικής, δίνεται η δυνατότητα σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας να έρθουν σε επικοινωνία με άτομα σε όλη την περιφέρεια μέσω ενός συστήματος που παρέχει ταυτόχρονα εικόνα, ήχο και δεδομένα ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους απομακρυσμένους χρήστες. Με αυτόν τον τρόπο, ειδικοί ψυχικής υγείας παρέχουν τις ιατρικές τους γνώσεις στα προβλήματα ψυχικής υγείας με τη μορφή διάγνωσης, θεραπείας, συμβουλευτικής και ψυχοεκπαίδευσης, καθώς και αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών (παρέμβαση στη κρίση).
Επιπλέον, το σύστημα τηλεψυχιατρικής έχει αξιοποιηθεί με επιτυχία από τον φορέα στην επιμόρφωση σε θέματα ψυχικής υγείας επαγγελματιών της υγείας, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό.
Η εφαρμογή του συστήματος της Τηλεψυχιατρικής είναι εμπλουτισμένη με τη δημιουργία εκτενούς ηλεκτρονικού φακέλου. Πρόκειται για μία βάση δεδομένων, η οποία λειτουργεί μέσω ενός εικονικού ιδιωτικού δικτύου και περιλαμβάνει στοιχεία των ασθενών, όπως για παράδειγμα το ιστορικό του ασθενούς, την φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει και γενικότερα την κλινική εικόνα και πορεία του, γεγονός που καθιστά τον ιατρικό φάκελο ένα απαραίτητο εργαλείο για την αποτελεσματική ιατρική προσέγγιση και θεραπευτική αντιμετώπιση των περιστατικών.
Το 2002 η ΚΛΙΜΑΚΑ εγκαινίασε ένα δίκτυο Τηλεψυχιατρικής μεταξύ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Τρίπολης και της Κεντρικής Ψυχιατρικής Υπηρεσίας στην Αθήνα για την αξιολόγηση ασθενών στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης. Τον επόμενο χρόνο στο δίκτυο εντάχθηκαν και δύο ψυχιατρικά νοσοκομεία στο Ιράκ και το Αφγανιστάν για τη δημιουργία Διαδικτυακού Κέντρου Επιμόρφωσης ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, ενώ το 2010 δημιουργήθηκε το πρότυπο Ιατρείο Τηλεψυχιατρικής εντός του Καταστήματος Κράτησης Γυναικών Ελαιώνα Θηβών.
Παράλληλα, το 2003 η Τηλεψυχιατρική εντάχθηκε και στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης του φορέα, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα τόσο για την ψυχιατρική παρακολούθηση των ενοίκων και την ρύθμιση της φαρμακευτικής τους αγωγής, όσο και για την τηλεκπαίδευση του προσωπικού που βρίσκεται σε γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές.
Αξιοποιώντας την επιστημονική γνώση της τόσο στη κοινοτική ψυχιατρική, όσο και στην εφαρμογή των συστημάτων τηλεψυχιατρικής, η Κεντρική Μονάδα Τηλεψυχιατρικής της ΚΛΙΜΑΚΑ στην Αθήνα υποστηρίζει από το 2002 τη λειτουργία της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων, παρέχοντας υπηρεσίες ψυχικής υγείας στο νησιωτικό χώρο.
Οι υπηρεσίες που παρέχονται μέσω τηλεψυχιατρικής στη Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων αφορούν:
· Διάγνωση, θεραπεία και παρακολούθηση ψυχικών διαταραχών
· Ψυχολογική υποστήριξη και ψυχοεκπαίδευση σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο
· 24ωρη Παρέμβαση στη Κρίση- Αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών
· Αγωγή υγείας στη κοινότητα μέσω ομιλιών, ημερίδων, σεμιναρίων και εκπαιδεύσεων
· Κατάρτιση και συνεχιζόμενη εκπαίδευση των φορέων πρωτοβάθμιας φροντίδας, καθώς και άλλων επαγγελματιών υγείας και ομάδων πληθυσμού
· Κατ’ οίκον επισκέψεις
· Εκδόσεις πιστοποιητικών
Ενδεικτικά στοιχεία για την Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων το διάστημα 2002-2020:
· 126.000 συνεδρίες που αφορούν σε διάγνωση και θεραπεία ψυχικών διαταραχών, ψυχιατρική και ψυχολογική υποστήριξη, συμβουλευτική, ψυχοεκπαίδευση σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο, εκδόσεις πιστοποιητικών και κατ’ οίκον επισκέψεις.
· Υπολογίζεται ότι στα 18 χρόνια λειτουργίας της, η Μονάδα έχει εξυπηρετήσει πάνω από το 25% του πληθυσμού των νησιών της ακτίνας δράσης της.
· Επιπλέον, η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων χρησιμοποιεί το σύστημα της τηλεψυχιατρικής για δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στον γενικό πληθυσμό με ομιλίες γύρω από θέματα ψυχικής υγείας σε γονείς, εκπαιδευτικούς, φροντιστές ατόμων με ψυχικές διαταραχές και άτομα τρίτης ηλικίας.
· Παράλληλα, υλοποιεί προγράμματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης για επαγγελματίες υγείας, σώματα ασφαλείας και άλλες ομάδες πληθυσμού.
Ο ρόλος της τηλεψυχιατρικής στην αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών και στη πρόληψη των ακούσιων νοσηλειών
Από τις σημαντικότερες υπηρεσίες της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων, που καθίστανται εφικτές μέσω της Τηλεψυχιατρικής, αποτελούν η δυνατότητα παρέμβασης στη κρίση σε επείγοντα ψυχιατρικά περιστατικά, καθώς και η ψυχιατρική εκτίμηση των ατόμων για ακούσια νοσηλεία, κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας. Η άμεση παρέμβαση ψυχιάτρου, καθώς και η κινητοποίηση των εμπλεκόμενων φορέων, μπορούν να αποτρέψουν τη νοσηλεία για ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο την ένταξή τους στην κοινότητα. Υπολογίζεται ότι κατά τα έτη 2003-2020 η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων δέχθηκε 360 εντολές από την Εισαγγελία Πρωτοδικών Νάξου προκειμένου να γνωματεύσει αν τα άτομα έχρηζαν ακούσιας νοσηλείας. Περίπου στις μισές περιπτώσεις ασθενών πραγματοποιήθηκε ακούσια εισαγωγή σε ψυχιατρικό νοσοκομείο. Υπήρχε όμως ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό περιπτώσεων, όπου οι γνωματεύσεις ήταν αρνητικές και οι ασθενείς αντιμετωπίσθηκαν στην κοινότητα, γεγονός που συμφωνεί με τις αρχές της κοινοτικής ψυχιατρικής, στον άξονα των οποίων λειτουργεί η Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΑ Κυκλάδων, έχοντας τεράστια οφέλη τόσο για τον ίδιο τον ασθενή και την οικογένειά του, όσο και για την εξοικονόμηση οικονομικών πόρων για την κοινότητα και το σύστημα υγείας.
