Το Σάββατο 5/7/2019 η κρατούμενη Σ.Κ., μια γυναίκα με χρόνια ψυχιατρικά προβλήματα και ιστορικό αυτοκτονικότητας, απαγχονίστηκε στις τουαλέτες του θαλάμου 2 στο ισόγειο των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού. Μία ακόμη «προαναγγελθείσα» αυτοκτονία σε Κατάστημα Κράτησης που αναδεικνύει την καταλυτική απουσία σαφών και αυτονόητων μέτρων, η ύπαρξη των οποίων θα μπορούσε να σώσει ζωές. Είναι γνωστό βιβλιογραφικά αλλά και εμπειρικά σε όσους εργάζονται, ή έρχονται σε επαφή με τους χώρους των καταστημάτων κράτησης ότι οι αυτοκαταστροφικού τύπου συμπεριφορές εμφανίζουν εξαιρετικά μεγαλύτερη συχνότητα σε πληθυσμούς κρατουμένων απ’ ότι στο γενικό πληθυσμό. Τα στοιχεία σχετικά με τις αυτοκτονίες στην χώρα μας είναι ελλιπή και υπολογίζεται ότι οι αυτοκτονίες είναι περισσότερες από αυτές που καταγράφονται. Τα περιστατικά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου και δεν περιλαμβάνουν τις απόπειρες αυτοκτονίες και τους αυτοτραυματισμούς κρατουμένων.
Το 90-95% των αυτοκτονιών εκδηλώνονται στο πλαίσιο κάποιας ψυχικής διαταραχής και ο επιπολασμός των ψυχικών διαταραχών είναι υψηλός εντός των καταστημάτων. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των κρατουμένων νοσεί ενώ και ο ίδιος εγκλεισμός αποτελεί ένα ισχυρό πυροδοτικό παράγοντα εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών και αυτοκτονικών συμπεριφορών. Το σωφρονιστικό προσωπικό που έρχεται συνεχόμενα σε επαφή με κρατούμενους και πολύ συχνά εκτελεί και χρέη ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, δεν διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις για την αναγνώριση και αντιμετώπιση ψυχικά ασθενών και αυτοκτονικών ατόμων. Το περιβάλλον των καταστημάτων έτσι όπως είναι διαμορφωμένο και στελεχωμένο δεν μπορεί να έχει θεραπευτικές ιδιότητες για τα άτομα αυτά. Άτομα σε κρίση με ενεργό αυτοκτονικό ιδεασμό και κρατούμενοι/-ες με ενεργό ψυχοπαθολογία έχουν άμεση πρόσβαση σε ξυράφια, καλώδια, χλωρίνες κλπ.
Ταυτόχρονα, οι δομές για ψυχικά πάσχοντες παραβάτες είναι ανύπαρκτες. Το ψυχιατρικό νοσοκομείο του Κορυδαλλού δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετήσει τις ανάγκες ενός εναλλασσόμενου πληθυσμού χιλιάδων κρατουμένων, με αποτέλεσμα εντός των καταστημάτων σοβαρά ψυχικά πάσχοντες να στοιβάζονται μαζί με χρήστες ουσιών και υγιείς κρατούμενους, ενώ απουσιάζει πλήρως μία ψυχιατρική δομή για γυναίκες εντός του σωφρονιστικού συστήματος.
Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τη θεσμοθέτηση της αξιολόγησης της ψυχικής υγείας των ατόμων τη στιγμή της σύλληψης τους, πριν και κατά τη διάρκεια της εκδίκασης της υπόθεσης τους, κατά την είσοδο, παραμονή και έξοδο τους από την φυλακή. Δεν υπάρχει επίσης, ένα εθνικό σύστημα παρακολούθησης και υποστήριξης ώστε να γνωρίζουμε τι συμβαίνει στους ψυχικά πάσχοντες όταν αποφυλακίζονται. Τι ανάγκες έχουν; Πόσοι επιστρέφουν στην φυλακή και μετά από πόσο καιρό; Ακόμα και αν λάμβαναν ψυχιατρική και ψυχολογική παρακολούθηση όσο ήταν κρατούμενοι πώς γίνεται η διασύνδεση με άλλες υπηρεσίες στις οποίες μπορούν να απευθύνονται μετά την αποφυλάκιση;
Πληροφορηθήκαμε πως για το συγκεκριμένο περιστατικό έχει διαταχθεί ένορκη διοικητική εξέταση. Εμείς πιστεύουμε ότι η ΕΔΕ θα έπρεπε να ξεκινήσει «απ’ έξω», προκειμένου να αναδειχθούν συνολικά οι ευθύνες αυτών που, εν τέλει, συνέβαλλαν στο να βρεθεί η γυναίκα αυτή στη φυλακή και να αυτοκτονήσει. Ακόμη, θα θέλαμε να γνωρίζουμε ποιων οι ευθύνες πρόκειται να διερευνηθούν, αφού είναι σαφές, για ακόμη μία φορά, ότι το σύνολο των συντελεστών του σωφρονιστικού συστήματος, το ιατρικό και δικαστικό προσωπικό, και όχι μόνο οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι, θα πρέπει να κληθούν να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον που θα διασφαλίζει ουσιαστικά τη ζωή και την υγεία του κρατούμενου πληθυσμού.
Σύμφωνα με ανακοίνωση των συγκρατουμένων γυναικών της Σ.Κ., παρά το γεγονός ότι αντιμετώπιζε χρόνια ψυχιατρικά προβλήματα και είχε πρόσφατα αποπειραθεί να αυτοκτονήσει, δε διενεργήθηκε ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη και η κρατούμενη δεν έλαβε τις απαραίτητες υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Αξίζει να αναλογιστούμε το οικονομικό και ανθρώπινο κόστος καθώς και ποιόν/ποιους βαραίνει η ευθύνη για τους θανάτους εντός των φυλακών, τις απόπειρες αυτοκτονίας, τους αυτοτραυματισμούς, τις ψυχικές ασθένειες που δεν λαμβάνουν καμία φροντίδα, τις υποτροπές και την ανακύκλωση του πληθυσμού των κρατουμένων. Οι θάνατοι από αυτοκτονία και ο επιπολασμός των ψυχικών διαταραχών στα καταστήματα κράτησης καταδεικνύουν την αποτυχία του υφιστάμενου σωφρονιστικού συστήματος.
Η ΚΛΙΜΑΚΑ λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2011 Ιατρείο Τηλεψυχιατρικής στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελεώνα Θηβών. Από την έναρξη της λειτουργίας του το ιατρείο Τηλεψυχιατρικής στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελαιώνα Θηβών έχει δεχθεί πάνω από 2.700 επισκέψεις από περισσότερες από 950 κρατούμενες. Επιπρόσθετα, η ΚΛΙΜΑΚΑ υλοποιεί πρόγραμμα υποστήριξης αποφυλακισμένων και αποτελεί πλαίσιο παροχής κοινωφελούς εργασίας.
