Συναισθηματική Υπερφαγία – ”Τρώμε ότι νιώθουμε;”Σήμερα, η τροφή αποτελεί όχι μόνο πηγή ενέργειας και βιταμινών, απαραίτητων στοιχείων για το ανθρώπινο σώμα, αλλά επιτελεί και άλλους σκοπούς, όπως για παράδειγμα η συναισθηματική ολοκλήρωση ή ανακούφιση. Καθημερινά, βομβαρδιζόμαστε με νέα προϊόντα τα οποία ξεπηδούν από την βιομηχανία του φαγητού και υπόσχονται νέες εμπειρίες στον ουρανίσκο μας. Το φαγητό αποτελεί πλέον ένα καθόλα ”αθώο” ναρκωτικό. Οι περισσότερες ”κακές” διατροφικές συνήθειες αφορούν κυρίως συναισθηματικά προβλήματα τα οποία είναι μεν συνήθως μικρής κλίμακας αλλά επείγουσας αντιμετώπισης. Κάποια από αυτά μπορεί να έχουν τις ρίζες τους στο άγχος ή ακόμα και να συνδέονται με τη χαρά ή τη λύπη, την απογοήτευση ή και την έκφραση θυμού. Με άλλα λόγια, ”τρώμε” τα συναισθήματα μας έτσι ώστε να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες της καθημερινότητας.
Τι είναι η συναισθηματική υπερφαγία;
Το χρόνιο αυξημένο άγχος ή τα έντονα και επαναλαμβανόμενα αρνητικά συναισθήματα τα οποία ξεφεύγουν από τη σφαίρα του ελέγχου μας, συχνά μας σπρώχνουν να καταφύγουμε στο φαγητό για να νιώσουμε ανακούφιση. Η τροφή μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μέσο αντιμετώπισης των προβλημάτων μας. Σε αυτό το σημείο θα υπογραμμίσουμε ότι δεν αναφερόμαστε σε οποιαδήποτε μορφής φαγητού. Το comfort food, όπως συνηθίζουμε να το ονομάζουμε, αποτελεί το είδος τροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα ή/και λίπος και συνήθως υψηλής επεξεργασίας. Επιλέγουμε τα γεύματα αυτά διότι το συγκεκριμένο είδος τροφής επιβραδύνει την δραστηριότητα του θυρεοειδή αδένα, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την έκκριση της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης, ή αλλιώς για τις ορμόνες της επιβράβευσης και της χαράς, στον εγκέφαλό μας. Η διαδικασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα να νιώθουμε πραγματικά καλύτερα λόγω της έκκρισης των παραπάνω ορμονών που είναι υπεύθυνες για όλα τα θετικά συναισθήματα που βιώνουμε στη ζωή μας. Ο εγκέφαλός μας αποκωδικοποιεί αυτή τη διεργασία ως ένα μήνυμα το οποίο μοιάζει ως εξής: ”Επιτέλους βρήκαμε τον τρόπο να αντιμετωπίζουμε το άγχος μας ή την λύπη μας, επομένως την επόμενη φορά έχουμε ήδη το πλάνο δράσης!”. Με άλλα λόγια, την επόμενη φορά που θα αντιμετωπίσουμε μία συναισθηματική ανισορροπία, θα αναζητήσουμε το φαγητό για να την αντιμετωπίσουμε επιτυχώς.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι ο εγκέφαλός μας, πέραν των άλλων, είναι υπεύθυνος κυρίως για την επιβίωσή μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν λαμβάνει υπόψινι του τους στόχους μας για έναν υγιή τρόπο ζωής όταν αυτοί μπαίνουν εμπόδιο στη διαδικασία της αυτοσυντήρησης και της προστασίας μας, επομένως, η λήψη κακής ποιότητας τροφής φαντάζει ως τη μοναδική διαθέσιμη λύση για να ξεπεράσουμε μία ”κακή ημέρα”. Η διαδικασία αυτή, πολύ γρήγορα μετατρέπεται σε τρόπο ζωής η οποία εύκολα μας κάνει να χάνουμε τον έλεγχο των διατροφικών μας συνηθειών και σε κάποιες σοβαρές περιπτώσεις μας οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα υγείας ή ακόμα και σε διατροφικές διαταραχές.
Πώς μπορώ να καταλάβω εάν έχω συμπτώματα συναισθηματικής υπερφαγίας;
● Τρώτε περισσότερο όταν βιώνετε μία στρεσογόνο περίοδο;
● Τρώτε ακόμα και όταν δεν νιώθετε την αίσθηση της πείνας;
● Τρώτε για να νιώσετε καλύτερα (να ηρεμήσετε τα νεύρα σας ή να αντιμετωπίσετε συναισθήματα απραξίας και βαρεμάρας);
● Επιβραβεύετε τον εαυτό σας με το φαγητό;
● Τρώτε μεγάλες ποσότητες ακόμα και αν νιώθετε ότι δεν χρειάζεστε άλλη τροφή;
● Το φαγητό σας κάνει να νιώθετε ασφαλής;
● Νιώθετε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τη ποιότητα ή τη ποσότητα του φαγητού που θα καταναλώσετε;
Γιατί η συναισθηματική υπερφαγία είναι μία ”κακή” συνήθεια;
Το φαγητό μας προσφέρει απλόχερα απόλαυση και πληρότητα, όχι μόνο λόγω της βιολογικής μας ανάγκης για ενέργεια, αλλά και λόγω της έκρηξης των ορμονών στον οργανισμό μας. Ωστόσο, κάθε φορά που η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται, βρισκόμαστε όλο και πιο κοντά στο να διαμορφώσουμε και να παγιώσουμε μια καταστροφική συμπεριφορά από την οποία πολύ δύσκολα θα ξεφύγουμε. Κάθε φορά που νιώθουμε αβοήθητοι ή λυπημένοι θα αναζητήσουμε ένα λαχταριστό φαγητό το οποίο θα οδηγήσει στην ενδυνάμωση αυτού του ατέρμονου κύκλου. Αυτός ο κύκλος, με τη σειρά του, θα επιφέρει συνέπειες όχι μόνο στη κατάσταση της ψυχικής αλλά και για της σωματικής μας υγείας. Αρχικά, η καθημερινή κατανάλωση πολυθερμιδικών τροφών μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού μας βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα το οποίο μπορεί να δημιουργήσει αδυναμία ελέγχου της σωματικής μας μάζας αφού το σώμα μας συνηθίζει το παραπάνω βάρος χωρίς να το συνειδητοποιούμε και στη συνέχεια αρνείται να το αποχωριστεί καθώς το θεωρεί απαραίτητο για να λειτουργήσει. Επιπρόσθετα, αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων και διαβήτη. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η ζάχαρη και τα υψηλά λιπαρά, λειτουργούν εθιστικά για τον ανθρώπινο οργανισμό και όπως σε κάθε άλλο εθισμό, θα αναζητούμε πάντα αυτά τα συστατικά στη τροφή μας για να νιώσουμε πλήρεις. Κατά συνέπεια, αυτό το συμπεριφορικό μοντέλο έχει ως αποτέλεσμα αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες ενδεχομένως να οδηγήσουν στην εμφάνιση διατροφικών διαταραχών, όπως βουλιμία, αλλά και σε άλλες ψυχοπαθολογίες, όπως κατάθλιψη, ως συνυπάρχουσα διαταραχή. Για τους παραπάνω λόγους, την επόμενη φορά που θα νιώσετε την ανάγκη να τηλεφωνήσετε στο κοντινότερο delivery για να μετατρέψετε μία κακή μέρα σε καλή, σκεφτείτε το καλύτερα!
Ο δρόμος προς την απελευθέρωση
Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν πως καταναλώνουν περισσότερο φαγητό λόγω έλλειψης αυτοελέγχου και τείνουν να κατηγορούν τους εαυτούς τους και να νιώθουν αδύναμοι να πάνε κόντρα σε αυτό τους το πάθος. Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως αν η συναισθηματική υπερφαγία είναι χρόνια, η αποτοξίνωση είναι μία δύσκολη και επίπονη διαδικασία η οποία μοιάζει αρκετά με εκείνη που ακολουθείται σε κάθε άλλο εθισμό. Τα καλά νέα είναι πως υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν να αλλάξει μία τέτοια συμπεριφορά και κατ’ επέκταση ο τρόπος ζωής. Αρχικά, αυτό που είναι απαραίτητο είναι η ύπαρξη δυνατού κινήτρου και επιμονής. Το πρώτο βήμα είναι να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι να ”ταΐσουμε” αυτά τα αρνητικά συναισθήματα που τόσο μας ταλαιπωρούν. Αν ο έλεγχος των συναισθημάτων, γίνεται αποκλειστικά χρησιμοποιώντας το φαγητό σαν δίχτυ, ασφαλείας, τότε δύσκολα θα ξεφύγουμε από αυτό τον κύκλο. Οι συνηθισμένες δίαιτες και διατροφές αποτυγχάνουν καθώς προσφέρουν συμβουλές που αφορούν αποκλειστικά τη διατροφή χωρίς όμως να λαμβάνουν υπόψιν τους την έλλειψη ενσυνείδητου ελέγχου της πρόσληψης της τροφής.
Πώς θα εδραιωθεί η αλλαγή;
● Η συχνή κίνηση αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο απόσπασης της σκέψης και της ανάγκης για τροφή.
● Βγάλτε από τη ζωή σας ό,τι σας αποσπά κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Για παράδειγμα, αποφύγετε να γευματίσετε μπροστά στη τηλεόραση βλέποντας μία σειρά.
● Ξεκινήστε προπόνηση mindfulness. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι τεχνικές ελέγχου αναπνοών μπορούν να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά τις αρνητικές σκέψεις και κατ’ επέκταση τις συμπεριφορές που δημιουργούνται στο άτομο εξαιτίας αυτών.
● Η γυμναστική αποτελεί το πιο αποτελεσματικό τρόπο καταπολέμησης αρνητικών συναισθημάτων καθώς είναι ένα φυσικό αντικαταθλιπτικό.
Τέλος, η πιο σημαντική διεργασία όλων είναι να αποτινάξουμε την ντροπή και τις τύψεις! Η αυτό-αξία μας δεν εξαρτάται από την εξωτερική μας εμφάνιση και πόσο μάλλον από το βάρος μας. Αξίζουμε το σεβασμό και την αγάπη, είτε το φαγητό είναι το πάθος μας είτε όχι. Συνεπώς, φροντίστε τον εαυτό σας μετά από μία αγχωτική μέρα και αναζητήστε τη στήριξη από το περιβάλλον σας ή ακόμα και από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας αν το έχετε ανάγκη.
Η συναισθηματική υπερφαγία είναι ένας προσωρινός τρόπος αντιμετώπισης των δυσκολιών της καθημερινότητας και σίγουρα θα σας ανακουφίσει, για την ώρα. Ωστόσο, οι συνέπειές της είναι μακροχρόνιες και πολλές φορές καταστροφικές για τον οργανισμό σας αλλά και τη ψυχή σας.
