Την Τετάρτη 28 Φεβρουαρίου στην Κλίμακα και στο Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, η Ψυχίατρος και Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια Αλεξία Κλεισούρα, έκανε εισήγηση με θέμα «Οικογένεια και αυτοκτονικότητα». Η παρουσίασή της, αποτελούνταν από δύο μέρη, καθώς για να μιλήσουμε για «θεραπεία οικογένειας στην περίπτωση που έχουμε αυτοκτονικότητα μέσα στην οικογένεια», θα πρέπει πρώτα να μιλήσουμε για τη «θεραπεία οικογένειας» ξεχωριστά, όπως η ίδια ανέφερε.
«Η δομή της οικογένειας είναι το αόρατο σύνολο των λειτουργικών απαιτήσεων ή κωδίκων που οργανώνει τον τρόπο που τα μέλη αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.» Minuchin 1974
Παρακάτω ακολουθούν κάποιες από τις πιο σημαντικές αναφορές της ομιλίας της:
Όταν αναφερόμαστε στην «οικογενειακή δομή», ουσιαστικά μιλάμε για την εσωτερική οργάνωση της οικογένειας, τα σχήματα συναλλαγής της, το σύνολο των κανόνων της οικογένειας για τις σημαντικές της λειτουργίες, τον κώδικα επικοινωνίας της οικογένειας, την αλληλεπίδραση των μελών.
Είναι σημαντικό να ειπωθεί εδώ πως τα σχήματα αυτά, προσφέρουν οργάνωση για διατήρηση της σταθερότητας εντός και εναλλακτικές προσαρμογής της οικογένειας σε μεταβαλλόμενες συνθήκες, κάτι το οποίο συνθέτει και τη διατήρηση της «ανθεκτικότητάς» της.
Η οικογένεια, για να ανταπεξέλθει στην αυτοκτονική κρίση, δεν αρκεί να έχει ομοιοστατικούς μηχανισμούς, δηλαδή να προσπαθούν όλα τα μέλη να παραμείνουν στην όποια προηγούμενη κατάσταση, αλλά να είναι ανθεκτικά στα νέα δεδομένα και αναλόγως να ελίσσονται, δηλαδή να έχουν τη δυνατότητα να προσαρμοστούν σε κάτι νέο.
Η οικογένεια αναγκαστικά προσαρμόζεται όταν μεταβάλλονται εσωτερικές, ή εξωτερικές συνθήκες και για αυτό συνήθως επέρχεται ρήξη, γεγονός το οποίο επιτάσσει να βρεθούν εναλλακτικές και εδώ είναι ο ρόλος των θεραπευτών.
Στη συνέχεια της ομιλίας της έγινε εκτενής αναφορά στα είδη των οικογενειών, στα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν δυσλειτουργία μέσα στην οικογένεια, σε βασικές αρχές και τεχνικές οικογενειακής θεραπείας με παραδείγματα συγκεκριμένα και αναφορές, καθώς και στη σημασία των ορίων.
Σε κάθε τύπου οικογένεια, είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν όρια και μάλιστα σαφή, αλλά διαπερατά. Στη συστημική θεραπεία, τα «όρια» δε χρησιμοποιούνται με την έννοια του διαχωρισμού, αλλά με αυτή της ένωσης.
Αυτοκτονικότητα και οικογένεια
Στο Κέντρο για την πρόληψη της Αυτοκτονίας, βλέπουμε συστηματικά οικογένειες με αυτοκτονικότητα σε θεραπευτικό πλαίσιο. Είναι σημαντικό εδώ να διαχωρίσουμε το εξής: Είναι διαφορετικό το «συνάντηση και ενημέρωση της οικογένειας για την αυτοκτονικότητα» και διαφορετικό το «θεραπεία οικογένειας».
Ένα από τα βασικά πράγματα που έχει να προσφέρει η θεραπεία σε οικογένεια με αυτοκτονικότητα, αποτελεί η νέα νοηματοδότηση του συμπτώματος (της αυτοκτονικότητας).
Στη Συστημική προσέγγιση δίνεται η δυνατότητα στην οικογένεια να φωτιστούν οι πλευρές που μπορεί να οδηγούν σε δυσλειτουργία και να αναπλαισιωθεί η έννοια της αυτοκτονικότητας ενός μέλους με τέτοιο τρόπο που θα ανακουφίσει τον ασθενή, αλλά και ολόκληρη την οικογένεια, ώστε να επιδιωχθεί η μορφογένεση.
Η αυτοκτονικότητα στο δωμάτιο είναι ένας «ελέφαντας». Ο θεραπευτής πρέπει να «βουτήξει» εντός της οικογένειας, να συνδεθεί με αυτή και να διώξει τον «ελέφαντα», ο οποίος τρώει όλο το χώρο που θα ανήκε στην ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των μελών.
Στη θεραπεία της οικογένειας με αυτοκτονικότητα, οι θεραπευτές οφείλουν να είναι απόλυτα παρόντες. Οι πληροφορίες δεν είναι μόνο λεκτικές. Έχει τεράστια σημασία να παρατηρούν ποιος κοιτάει ποιον, πως κουνιούνται τα χέρια, τι θα γίνει αν κλιθούν να αλλάξουν θέσεις τα μέλη μεταξύ τους κλπ. Το εξωλεκτικτό κομμάτι, πολλές φορές έχει ομολογουμένως πολύ μεγαλύτερη σημασία.
Όταν προσεγγίζουμε μια οικογένεια με αυτοκτονικότητα, χρειάζεται αυτό να γίνει με πολύ φροντίδα και σεβασμό στην ιστορία του καθενός, αλλά και του συνόλου. Η ικανότητα της κατανόησης του θεραπευτή επιβάλλεται. Δεν αρκούν οι «κατευθύνσεις». Η ενσυναίσθηση παίζει πρωταρχικό ρόλο σε ένα κύκλο συνεδριών στις οικογένειες με αυτοκτονικότητα, ο οποίος σίγουρα είναι πολύ βοηθητικός και ανακουφιστικός.
Η ομιλία της Αλεξίας Κλεισούρα, έκλεισε με τον εξής προβληματισμό: «Τελικά ποιος είναι ο δυνατός;»…
Σύμφωνα με τη Συστημική προσέγγιση και την έννοια της κυκλικής αιτιότητας, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι ο ασθενής μας είναι τελικά το δυνατό μέλος της οικογένειας που επωμίζεται την ασθένεια προκειμένου να οδηγήσει την οικογένεια σε κάτι νέο. Μήπως όταν ασχολούμαστε ατομικά με τον ασθενή μας, χωρίς την οικογένεια συνολικά, θεραπεύουμε τον «δυνατό», ο οποίος επιστρέφει σε ένα δυσλειτουργικό περιβάλλον;
